Η ζωή εις το πολεμικόν πλοίον Αβέρωφ.

Η ζωή σε ένα πολεμικό πλοίο του Β’ΠΠ.

…όπως την έζησε και την περιγράφει ο Αντιναύαρχος Ιωάννης Ν. Τούμπας

Απόσπασμα από το βιβλίο του Ι. Ν. Τούμπα

«Εχθρός Εν Όψει. Αναμνήσεις του Δευτέρου

Παγκοσμίου Πολέμου», σελ. 147, Πειραιάς 2008,

ΝΜΕ/ΠΝ/ΥΙΝ.

Ο Αντιναύαρχος Ιωάννης Ν. Τούμπας.

ΦΩΤΟ: ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ

Η ζωή μέσα εις ένα πολεμικόν πλοίον και ιδίως εις ένα αντιτορπιλλικόν, είναι κατά την διάρκεια του πολέμου, πάρα πολύ ενδιαφέρουσα.

Εις ένα αντιτορπιλλικόν, όλοι οι επιβαίνοντες, ο Κυβερνήτης, οι Αξιωματικοί, οι υπαξιωματικοί, και οι ναύται, αποτελούν μιαν μικράν ομοιογενή οικογένειαν, η οποία ζη, εργάζεται και αισθάνεται, κατά τρόπον τελείως ιδιότυπον.

Τρόπον ο οποίος δεν ομοιάζει καθόλου, προς τον τρόπο ζωής του Στρατού και της Αεροπορίας.

Το Καράβι, δι’ αυτούς που αποτελούν το πλήρωμά του, είναι το παν. Είναι το σπίτι τους, είναι το μέρος που κάνουν τα γυμνάσιά τους, είναι το μέσον που τους μεταφέρει ανά τον κόσμον και τέλος είναι το μέρος εις το οποίον πολεμούν.

Σκεφθείτε ολίγον όλας αυτάς τας εννοίας συγκενητρωμένας εις ένα και το αυτό. Αντιλαμβάνεσθε τότε πόσον συνδέεται, πόσον προσκολλάται κανείς εις το Καράβι του. Ο κάθε ένας το θεωρεί ιδικό του, ιδιοκτησία του. Το θεωρεί το Καράβι του. Όταν λέγει κανείς το Καράβι μου εννοεί χίλια δυο πράγματα. Το στρώμα του, το κανόνι του, το φαϊ του, τους φίλους του, τα αισθήματά του, το καθήκον του, την μοίρα του.

Το κτητικόν μου, που προσθέτει όταν κάποιος ομιλεί δια το καράβι εις το οποίον υπηρετεί, λέγει πολλά.

Ένα ιδιαίτερον χαρακτηριστικόν των πλοίων, χαρακτηριστικόν που εξηγεί πολλά, είναι ότι όλοι οι επιβαίνοντες, από τον Κυβερνήτην έως τον τελευταίον ναύτην, έχουν κοινήν την τύχην. Τα ίδια θα περάσουν όλοι, είτε καλά είτε κακά. Από την ίδια βόμβα θα πάνε όλοι. Δεν υπάρχει πρώτη και δευτέρα γραμμή. Όλοι ευρίσκονται πάντοτε εις την πρώτην γραμμήν. Είτε τα στοιχεία της φύσεως, είτε τον εχθρόν, θα τα αντιμετωπίσουν όλοι μαζί.

Αυτός ο τρόπος της διαβιώσεως, δημιουργεί έναν τελείως ιδιαίτερον δεσμόν μεταξύ όλων όσων συνυπηρετούν. Ο ένας ενδιαφέρεται δια τον άλλον. Ο κυβερνήτης βλέπει τους ναύτας του και εκτός της ώρας της εργασίας. Ζη μαζί τους εις δύο μέτρων απόστασιν. Είναι γείτονες. Βλέπονται ένα σωρό φορές την ημέρα. Χαμογελά ο ένας είς τον άλλον, όταν χαιρετούνται! Αυτό είναι το σημείον, εις το οποίον διαφέρουν τα Ναυτικά όλων των Κρατών, από τας άλλας Ενόπλους Δυνάμεις.

Το χαμόγελο! Το χαμόγελο του Ναυτικού. Είναι το ιδιαίτερον χαρακτηριστικόν και το προνόμιον του Ναυτικού. Εάν δείτε ότι δεν υπάρχει χαμόγελο σε ένα καράβι, πρέπει να προσέξετε, διότι ασφαλώς κάτι στραβό θα υπάρχει.

Εις την Μέσην Ανατολήν το καράβι ήτο το παν δι’ ημάς. Είχαμε μέσα όλα τα υπάρχοντά μας και ήτο το μοναδικό σπίτι μας. Δια τον λόγον αυτόν έπρεπε να κανονισθή αναλόγως και η ενδιαίτησις. Δια πρώτη φορά εις το Ναυτικόν, επετράπησαν τα βαλιτσάκια. Δεν εχωρούσαν εις τα ενθέμια όλα τα πράγματα των ναυτών.

Το φαγητό μας έπρεπε να το προσέξομεν περισσότερον παρά ποτέ. Χάρις εις τον άξιον ναύτην μας, τον Καπνιάν, εις τον ΑΕΤΟΝ ετρώγαμε καλλίτερα, από κάθε άλλο πλοίον. Η ίδια κουζίνα, το ίδιο φαγητό για όλους.

Ένας ναυτης μελαγχολικός, που νοσταλγούσε τους δικούς του, έπρεπε να ακούση ολίγα λόγια σοβαρά, παρηγορητικά, από τον Κυβερνήτην του. Ο Κυβερνήτης έπρεπε να δώση «κουράγιο» εις τους άνδρας του, κουράγιο όχι δια να αντιμετωπίσουν τον θάνατον εις την μάχην, αλλά κουράγιο δια να αντιμετωπίσουν την ζωήν. Και κάπου κάπου, κανένα αστείο, είναι πολύτιμο καμμιά φορά.

Αν έβλεπα κανένα ναύτην σκεπτικόν ή μελαγχολικόν, εσυνήθιζα να του λέω, ότι με τέτοια μούτρα θα τον χάσουμε τον πόλεμον! Αμέσως ερχόταν το γέλιο.

Κατόπιν τα γράμματα. Έπρεπε να διατηρηθή η ελπίς της αναμονής ενός γράμματος, ενός σημειώματος από την Πατρίδα, ο δεσμός με του ειδικούς του. Έγραψες στο σπίτι σου με τον Ερυθρό Σταυρό; Εις την αρχήν δεν πολιπίστευαν εις αυτόν τον τρόπον της αλληλογραφίας. Μόλις όμως, ύστερα από μήνας, άρχισαν να έρχονται τα πρώτα γράμματα του Ερυθρού Σταυρού από την Ελλάδα, το πράγμα άλλαξε. Όλοι εκρέμοντο από αυτό το ανεκτίμητο χαρτάκι.

Όλοι όσοι επολέμησαν μακριά από τα σπίτια τους, θα ενθυμούνται πάντοτε με ευγνωμοσύνην τον Ερυθρόν Σταυρόν, την υπέροχον αυτήν ανθρωπιστική οργάνωση.

Κατά τα ταξίδια η ζωή ήτο ρυθμισμένη μέχρι και της τελευταίας λεπτομερείας.

Όλοι ήξευραν ότι η επιτυχία μας, αλλά και ηασφάλειά μας, εξηρτώντο από τον καθένα. Δι’ αυτό, όλοι έκαναν την υπηρεσία τους με απόλυτον ευσυνειδησίαν.

Εάν κανείς δεν εγνώριζε καλά τα καθήκοντά του, σχεδόν πριν το αντιληφθή ο αρμόδιος Αξιωματικός, θα του τα είχαν μάθει αμέσως οι άλλοι ναύται.

Εις τα αντιτορπιλλικά τύπου ΑΕΤΟΣ, το διαμέρισμα του Κυβερνήτου είναι εις την πρύμνην. Αυτό εις τον σημερινόν πόλεμον σημαίνει, ότι όταν το καράβι ταξιδεύει, ο Κυβερνήτης δεν ημπορεί να μένη και να κοιμάται εκεί.

Διότι εις την θάλασσαν και ιδίως κατά την νύκτα, κάθε έκτακτον γεγονός, όπως είναι η εμφάνισης του εχθρού ή οτιδήποτε άλλο, είναι κατά κανόνα απρόοπτον, είναι τελείως αιφνίδιον και επομένως πρέπει ο Κυβερνήτης να είναι πάντοτε έτοιμος, δια να ευρεθή αμέσως εις την γέφυραν μόλις αναφερθή το παραμικρόν έκτακτον.

Λόγω τούτου, μόλις το πλοίον απέπλεεν, αμέσως, από εκείνην την στιγμήν ανέβαινα εις την γέφυραν, την οποίαν δεν εγκατέλειπα πλέον παρά μόνον όταν ετελείωνε το ταξίδι. Εκοιμώμουν εις την κάτω γέφυραν, εις ένα καναπέ του γραφείου χαρτών. Εκεί μέσα επίσης έτρωγα.

Κατά τον πόλεμον ο Κυβερνήτης μένει συνήθως άγρυπνος καθ’ όλην την νύκτα και κοιμάται κατά την ημέραν. Κατά την ημέραν είναι πάντοτε πιο εύκολα τα πράγματα. Κατά την νύκτα όμως η ασφάλεια, ή η δράσις του πλοίου είναι ζήτημα δευτερολέπτων. Φυσικά πάντοτε κοιμάται κανείς ντυμένος.

Αντιναύαρχος Ιωάννης Ν. Τούμπας.

ΦΩΤΟ: ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ

Καθ’ όλην την διάρκειαν του ταξιδιού, ο Κυβερνήτης ζη και κινείται ανάμεσα εις τας δύο γεφύρας. Όλοι οι άλλοι ημπορούν μετά την υπηρεσία τους να πάνε όπου θέλουν εις το καράβι. Ο Κυβερνήτης είναι ο μόνος που είναι κολλημένος εις την γέφυραν.

Δεν πρέπει όμως να νομίση κανείς ότι ο τρόπος αυτός της ζωής είναι ενοχλητικός δια τον Κυβερνήτην. Ομιλώ δια λογαριασμόν μου. Κάθε άλλο. Από την γέφυραν, βλέπει το κάθε τι εις το καράβι και έχει κάτω από τα μάτια του τους πάντας και τα πάντα. Τας ατελειώτου ώρας του ταξιδιού τας επερνούσα διαβάζοντας, σκεπτόμενος και κυρίως φανταζόμενος.

Ο Κυβερνήτης πρέπει να ημπορεί να φαντάζεται. Πρέπει να περνούν από το μυαλό του όλα όσα ημπορούν να του συμβούν και να προσπαθή να εύρη τον τρόπον, με τον οποίον θα τα αντιμετωπίση. Είναι ένας τρόπος και αυτός, δια να μη αιφνιδιάζεται με το παραμικρό.

Πρέπει να τονίσω εδώ, ότι πολλά, ίσως τα περισσότερα από όσα γεγονότα και επεισόδια μου συνέβησαν κατά τον πόλεμον, τα είχα φαντασθή και έτσι ευρέθην έτοιμος να τα αντιμετωπίσω αυθωρεί και κατά τον ορθότερον τρόπον. Πιστεύω, ότι ένας καλός Κυβερνήτης, πρέπει απαραιτήτως να έχει φαντασίαν.

Επίσης, οι Αξιωματικοί, είναι συνεχώς απησχολημένοι όταν το πλοίον ταξιδεύει. Διότι εκτός από τας ώρας που έχουν φυλακήν (βάρδια), απασχολούνται και επί πολλά άλλας ώρας, με το προσωπικόν και το υλικόν των επιστασιών των.

Οι Αξιωματικοί έχουν πάντοτε το νου τους εις την γέφυραν, ώστε μόλις χρειασθή, να ευρεθούν αυστογμεί επάνω. Ένας Αξιωματικός που και αυτός είναι, σαν τον Κυβερνήτην, κολλημένος εις την γέφυραν, είναι ο Αξιωματικός Ναυτιλίας.

Πάντοτε με κάτι θα έχη να ασχοληθή. Και κάθε λίγο και λιγάκι πάντοτε ο Κυβερνήτης κάτι θα έχη να του ειπή, κάτι θα έχη να τον ερωτήση.

Οι ναύται μετά την άδειά τους είναι ελεύθεροι.

Συνήθως όσοι δεν είχαν βάρδια εμαζεύοντο τα απογεύματα εις το τρίτον πυροβόλον και ετραγουδούσαν διάφορα Ελληνικά τραγούδια. Μου ήτο πολύ ευχάριστο να ακούω να φθάνουν έως την γέφυραν, σβυσμένα από την απόστασιν, τα τραγούδια αυτά των ναυτών μου, εις τους οποίους πολύ ευχαρίστως εσυγχωρούσα τας παραφωνίας των, εφ’ όσον με το τραγούδι τους μου εθύμιζαν την μακρυνήν Πατρίδα μας.

Όλη –όλη η ψυχαγωγία εν πλω, ήσαν τα τραγούδια αυτά και το ραδιόφωνον. Τα νέα τα ηκούαμεν από το το Μπι-Μπι-Σι και το Σταθμόν του Καϊρου.

Μόλις ενύκτωνεν είχαμε το περίφημο «Μπλάκ – Άουτ», την κάλυψιν φώτων. Δεν διεκρίνετο ούτε μια χαραμάδα φωτισμένη.

Το κάπνισμα εις το κατάστρωμα δεν εποτρέπετο. Έχει αποδειχθεί, ότι το φως του τσιγάρου, ημπορεί να φανή από αποστάσεως ενός μιλλίου! Δηλαδή 1852 μέτρα! Είναι απίστευτον και όμως είναι γεγονός. Ένα τσιγάρο ημπορεί να δείξη θαυμάσια εις ένα υποβρύχιον, την ύπαρξη ενός πλοίου. Ένα τσιγάρο έχει προκαλέσει δράματα!

Ένα εμπειροπόλεμο πλήρωμα, φαίνεται από δύο πράγματα χαρακτηριστικά.

Κανείς δεν καπνίζη εις το κατάστρωμα κατά την νύκτα και κανείς δεν ομιλεί δυνατά όταν το καράβι έχει αναλάβει δράσιν, διότι όλοι γνωρίζουν, ότι κατά την νύκτα το αυτί παίζει μεγάλο ρόλον. Όλοι γνωρίζουν ότι πρέπει να υπάρχη απόλυτος ησυχία δια να ημπορή να ακούη καλά ο Κυβερνήτης. Ιδίως όταν το καράβι υφίσταται αεροπορικήν επίθεσιν κατά την νύκτα, από το αυτί του Κυβερνήτου εξαρτάται κατά πολύ η ασφάλεια του πλοίου ή ασφάλεια όλων.

Αργότερα θα ιδούμε πόσον ακριβές είναι αυτό.

Όταν εφθάναμε εις έναν λιμένα, όλοι όσοι είχαν σειρά δια να εξέλθουν εις την ξηράν, όσοι είχαν «Εξόδου», ήσαν ντυμένοι του «κουτιού». Φρεσκοξυρισμένοι, φρεσκοσιδερωμένοι, μυρωδάτοι. Ήσαν πραγματικώς μια χαρά οι ναύται μας κατά την εποχήν εκείνην από απόψεως εμφανίσεως. Ιδίως ήσαν πάντοτε κατακάθαροι.

Εις τα ταξίδια μας εις διάφορα μέρη τους είχαν πολύ εκπολιτίσει. Επί πλέον ήξευραν ότι εάν πάντοτε η καθαριότης έχει την αξίαν της, ιδιαιτέρως κατά τον πόλεμον, έχει μεγαλυτέραν. Διότι εάν κανείς τραυματισθή, εξαρτάται κατά πολύ από την σωματικήν του καθαριότητα να μην μολυνθή το τραύμα του. Αυτό το εγνώριζαν και το ετήρουν πολύ και οι Αρχαίοι Έλληνες. Ενθυμείστε τον καλλωπισμόν και το ξύρισμα των 300 του Λεωνίδα προ της μάχης των Θερμοπυλών. Αυτά τους είχαμε μάθει και τα είχαν καταλάβει πολύ καλά.

Δεν έχει ανάγκην ο οπλονόμος, να κυνηγά τους ναύτας δια να πλένονται. Αντιθέτως πολλά ήταν τα παράπονα του Πρώτου μηχανικού, δια την μεγάλην κατανάλωσιν νερού που είχαμε εις τον ΑΕΤΟΝ!!

Οι ναύται μας κατά κανόνα ήσαν συμπαθείς εις τους λιμένας που επηγαίναμε. Αυτό ωφείλετο εις το ότι τα γλέντια τους ήτο πολιτισμένα και ποτέ δεν υπερέβαιναν τα όρια. Είχαν μάθει να μην ενοχλούν τους κατοίκους των τόπων που επισκεπτόμεθα. Και το κυριώτερον, δεν είχαν τα μεθύσια που βλέπει κανείς εις τους ξένους ναύτας και ιδίως εις τους Αγγλοσάξωνας.

Ήδη κατά τα διάφορα ανά την Μεσόγειον ταξίδια μας, εκυκλοφορούσαμε μεταξύ τεσσάρων Κρατών. Της Αιγύπτου, της Παλαιστίνης, του Λιβάνου και της Συρίας.

Διαφορετικά ήθη, διαφορετικά χρώματα, διαφορετικά νοιμίσματα. Όλα αυτά τα έζησαν οι ναύται μας και άρχισαν να παίρνουν το ύφος του κοσμογυρισμένου.

Ποτέ δεν μου εδημιούργησεν ζητήματα το πλήρωμά μου, εις τα διάφορα μέρη που επηγαίναμε. Ήσαν ευπρεπέστατοι. Με τον καιρόν, ο ΑΕΤΟΣ, είχε γίνει αρκετά αξιόμαχον πλοίον. Η εποχή που εκυβερνούσα ένα πλοίον, ανοργάνωτον, είχε περάσει. Τώρα ο καθείς εγνώριζε την δουλειά του καλά και εγώ ημπορούσα να βασίζομαι εις το πλοίον μου. Όταν εσημαίνετο κατά την νύκτα συναγερμός, όλαι αι θέσεις μάχης ήσαν έτοιμαι εντός ενός λεπτού! Αρκετά ικανοποιητικός χρόνος.

Παντού όπου επηγαίναμε, το πλήρωμα είχε τις παρέες του. Αλλά το «σπίτι» τους, ήτο η Αλεξάνδρεια. Εκεί ένοιωθαν σαν να ήσαν εις τον τόπον τους.

Όταν συνέβαινε να είμεθα, κατά την νύκτα, κοντά εις την Αλεξάνδρειαν, ενώ την εβομβάριδζαν οι Γερμανοί, τότε εβλέπαμε ένα καταπληκτικό θέαμα. Έμοιαζε σαν φαντασμαγορική ταινία του Ντίσνεϋ. Φαντασθείτε χιλιάδες τροχιοδεικτικών βλημάτων να πετούν προς τον ουρανόν. Φωτιστικά να φωτίζουν από ψηλά όλην την περιοχήν, λάμψεις από βόμβες που έσκαζαν κάτω, λάμψεις από εκρήξεις των αντιαεροπορικών βλημάτων που έσκαζαν εις τον αέρα, εκατοντάδες προβολέων να ερευνούν τον ουρανόν.

Οι τροχιοδείκται των αντιαεροπορικών βλημάτων, που είχαν διάφορα χρώματα, κόκκινα , μπλε, κίτρινα, επαιχνίδιζαν μεταξύ τους και όλα αυτά μαζί εφαίνοντο σαν να ήσαν έργο ενός θαυματουργού καλλιτέχνου πυροτεχνημάτων.

Ήτο ένα από τα ωραιότερα και μεγαλοπρεπέστερα θεάματα που ημπορούσε να ιδή ένας άνθρωπος. Και όμως αυτό το ωραίον θέαμα, εσκόρπιζε τον θάνατον!

Κατά τα ταξίδα μας πάντοτε υπήρχεν εις το πλοίον μια ατμόσφαιρα αισιοδοξίας, ευχαριστήσεως και υπερηφανίας.

Το καλόν διοικητικόν του Υπάρχου και των Αξιωματικών του πλοίου και η πρόνοια με την οποίαν ούτοι περιέβαλλαν τους ναύτας των, συνετέλεσαν κατά πολύ εις την διαμόρφωσιν των συναισθημάτων αυτών. Είμαι βέβαιος ότι τα αισθήματα αυτά ωφείλοντο εις μεγάλον βαθμόν και εις το συναίσθημα που του εδημιούργει το υποσυνείδητον , ότι έκαναν το καθήκον τους.

Το γεγονός είναι, ότι υπήρχε πολύ κέφι και χιούμορ εις το καράβι και το κάθε τι που συνέβαινε το αντιμετώπιζαν με το γέλιο.

Μόλις εφθάναμε σε ένα λιμάνι , αμέσως ο Ναύκληρος άρχιζε με την «αγγαρείαν» του το σιγύρισμα του καραβιού. Κάτι θα είχε σκουριάσει από την θάλασσα, κάπου το χρώμα θα είχε φύγει από το κτύπημα του καραβιού στα κύματα. Αυτά έπρεπε αμέσως να διορθωθούν, να γυαλιστούν, να χρωματισθούν. Ένα καράβι πρέπει πάντοτε να είναι, όχι μόνον σιγυρισμένον, αλλά και καλοβαμένον, πρέπει να φαίνεται ωραίον, να είναι κομψόν. Το Καράβι ήτο όπως το σπίτι μας και όπως δεν αφήνεις ένα σπίτι βρώμικο και ασιγύριστο, έτσι δεν αφήνεις και το καράβι σου να είναι σε χάλια.

Έχει μεγάλην επίδρασιν επί του ηθικού, η εσωτερική τάξις και η καθαριότης, καθώς και η εξωτερική εμφάνισης του καραβιού. Ακάθαρτον και ανοικοκύρευτο καράβι, έχει κατά κανόνα άσχημον ηθικόν και ηλαττωμένη μαχητικότητα.

Το πλήρωμα του Θ/Κ ΑΒΕΡΩΦ εορτάζει τις νίκες του ελληνικού στρατού στην Αλβανία 20-12-1940

ΦΩΤΟ: ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ

Οι Άγγλοι αποδίδουν εξαιρετικήν σημασίαν εις το σημείον αυτό και έχω πάντοτε παρατηρήσει εις τα φύλλα ποιότητος, που έχουν συντάξει κατά τον πόλεμον Άγγλοι Ναύαρχοι, να τονίζουν την «κομψήν εμφάνισιν του πλοίου».

Χάρις εις τον Ύπαρχον και τους Αξιωματικούς του, ο ΑΕΤΟΣ ανεφέρετο πάντοτε ως ένα εκ των πλέον περιποιημένων και κομψοτέρων πλοίων του Ελληνικού Ναυτικού.

Ένα στοιχείο που προσέθετε πολύ εις την εμφάνισιν του πλοίου, ήτο το «καμουφλάζ» του. Εκάναμε σχέδια επί σχεδίων, δια να καταλήξωμεν εις το καμουφλάζ με το οποίον θα εχρωματίζαμε τον ΑΕΤΟΝ. Έπρεπε να συνδυάσουμε χρωματισμούς, που θα απέκρυπταν κατά το δυνατόν περισσότερον, το καράβι κατά την νύκτα, με την κομψή του εμφάνισιν.

Εις το τέλος το επετύχαμε και το καμουφλάζ του ΑΕΤΟΥ ήτο ονομαστόν εις την Μεσόγειον.

Πηγή: Περί Αλός